Een beetje achtergrond
Weinigen
weten dat de Vikingreligie in Scandinavië gedurende eeuwen nog gedeeltelijk nog
doorleefde na de aanname van het christendom door de verschillende Scandinavische
koninkrijken. En ik bedoel dan niet de resten van de lagere mythologie, zoals
het geloof in dwergen trollen enz., ik doel wel degelijk op het voortbestaan
van minstens enkele goden door hun opname in een andere religie, die van de
Samen. Pas in de loop van de 16e, 17de en 18 eeuw zouden
deze natuurvolkeren effectief gekerstend worden.
Het gaat om de hemelgod en één van de centrale goden in het Samigeloof. Deze
dondergod vertoont ongelooflijke overeenkomsten met Thor, de overeenkomsten
zijn zo impressionant dat er ongetwijfeld sprake is van acculturalisatie. De
onopgeloste vraag is tot op heden echter wie welk aspect van wie overnam.
De
verschillende Sami volkeren aanbaden hun hemelgod onder verschillende namen,
Tiermes, Aijeke (=groot vader of overgrootvader) wordt hij genoemd bij de
Noordelijke stammen, in het zuiden sprak men eerder van Hora Galles of Thora Galles,
en soms gewoon van Thoröm. Thora Galles of Hora Galles zou een afgeleide zijn
van het Noorse Thor Karl, de kerel Thor, of goede oude Thor. Alleen al in deze
naamgeving vinden we een vertrouwdheid terug, een familiariteit die we ook
terugvinden in de Noorse Sagen met betrekking tot Thor. Thor is die goeie kerel
waarmee je een pint kan gaan drinken, kan lachen en moppen mee kan tappen.
Maar daar stopt de gelijkenis niet. Horagalles wordt afgebeeld met één
of 2 hamers (als het er 2 zijn is het een kleine en 1 grote, de ene dient dan
om de donder en bliksem te creëren, de andere om hen weg te slaan voor ze
teveel of ongewenste schade veroorzaken). Zijn beelden hebben een stalen
spijker in hun hoofd, en hebben vaak ook
een stukje vuursteen in het hoofd verwerkt, net zoals Thor een stukje wetsteen
in het zijne heeft. De sjamaan slaat met zijn vuurslag op deze spijker om een
“bliksem” te creëren. Horagalles is niet alleen de god van donder en bliksem,
maar ook van de regenboog, het weer in het algemeen en de oceanen. Net als Thor
jaagt hij op trollen en kwade geesten, hij vernietigt ze met zijn bliksems
afgeschoten via de regenboog, (in tegenstelling tot de Noordse mythologie is de
regenboog geen brug maar een handboog) en de hij slaat hen het hoofd in met
zijn hamer.
Horagalles heeft als echtgenote, Ravda. Ravda is een afgeleide van het
oud-Noorse woord voor de lijsterbes. De lijsterbes was in de Noorse mythology de
plant waaraan Thor zich vastklampte tijdens het oversteken van de Vimur rivier,
zodat hij veilig de overkant kon bereiken. Een vaak gebruikte kenning voor de
lijsterbesstruik was, “de redding van Thor”
De eventuele band tussen de lijsterbes en Sif ontbreekt in de ons overleverde Noorse
mythologie, hetgeen zeker niet hoeft te betekenen dat deze band niet bestond,
maar deze blijkt dus wel te bestaan in de Sami mythologie.
Tenslotte
maakt ook Haragalles deel uit van een triadenet als Thor in de tempel van Upsala
Nog een
laatste interessant vaststelling is dat de 2 hamers van Horagalles afgebeeld
worden als een blauw kruis op de sjamanentrom van Porsanger (18e
eeuw).
De gelijkenis met het hakenkruis is sprekend, en het hakenkruis gold in de
middeleeuwen als de hamer van Thor en werd op gevels gekrast om het gebouw te
beschermen tegen blikseminslag.
Moderne taalwetenschappers zijn het erover eens dat Horagalles een leenwoord is
uit het Noors, maar men is er nog niet over eens of de oorspronkelijke
Thorfiguur nu uit de Sami religie of de Noorse mythologie komt. Wat we wel met
zekerheid weten is dat de Noors-Germaanse mythologie oorspronkelijk een andere
benaming had voor haar dondergod, namelijk Fjörgynn,
de vader of minnaar (afhankelijk van de lezing van Lokasenna) van Frigg.
Mijn Horagalles
Ik ben al
enkele jaren bezig met de uitbouw van een eigen “Hof”, een openluchtheiligdom
laten we maar zeggen, En ik wou een zo authentiek mogelijk, maar toch origineel beeld van Thor. Ik had geen zin om
nog een “ijzerenbaard” zittende Thor te maken en in de discussies te verzeilen
of het nu wel of niet Thor voorstelt, dus zocht ik iets anders. Ik vond het
toen ik een facsimile begon te lezen van “Cérémonies et coutumes
religieuses de tous les peuples du monde (1723–43)” met een
kopergravure van Bernard Picart. Deze kopergravure was een weergave van de verering van Horagalles door de Sami. Het centrale
beeld trof mij direct.
Later vond
ik nog andere kopergravures op het internet, maar ze toonden allemaal hetzelfde
principe, een paalgod (zoals die ook gedocumenteerd zijn uit Germaanse en
slavische vindplaatsen ) doorboord door
een hamersteel en met een stalen nagel in het hoofd.
Knotwilgen heb ik genoeg in mijn tuin, dus als ik het erg basic wou zou er geen
probleem zijn, maar ik wilde iets verder gaan. Het hout kwam van een stronk die
ik nog had liggen en waarschijnlijk al meer dan 10 jaar geleden gekapt heb . Met
een dwarsbijl (dessel) werkte ik ruw de zijkanten af, waarna ik het nog even en
erg oppervlakking bijschaafde. Ik wou immer een ruwe look behouden.
Ik besloot het hoofd uit te werken in een
mengeling van de de stijlen van de hoofden van de Nydamboot en de slee van het
Oseberg schip. Een combinatie van de ruwe afwerking van de Nydamboot en de typische
vikingelementen zoals de uitpuilenden
ogen, de baard en de neus.
Tenslotte wou ik geen monochrome houtlook. Ik koos ervoor de ogen karakter te
geven door ze in te kleuren, en het haar van Thor knalorange in te kleuren,
hetgeen mijn achtjarige zoon onmiddellijk deed schaterlachen en het beeld
intussen de bijnaam “ Papa’s Thorretje” heeft opgeleverd. Ook dat is deel van
de authentieke beleving, de bijna familiaire omgang met Thor, de mengeling van
respect en humor die zo kenmerkend voor de Thorcultus.
De spijker is gemeed uit een stukje vijl dat ik nog ergens had liggen en is dus
hoog in koolstofgehalte, hetgeen vuurslag mogelijk maakt. Achter in het hoofd
zat reeds een gat uit een eerdere bewerking, voor een vroeger project. Dit heb
ik beter afgewerkt, en de bedoeling is om daar later een mooi stukje silex van
de kliffen van Moens Klint in te lijmen.
Dan de hamer. Ook hier wou ik iets speciaal doen, ik ben hobbysmid en mijn
absoluut favoriete hamer is de bolhamer. Dus trok ik naar mijn draaibank en
draaide een hamer met een bol aan elk uiteinde.
Dus hier is hij dan, “Papa’s Thorretje” of de “Thor van Eyeneerde”