Papa's kleine thor

Een beetje achtergrond

Weinigen weten dat de Vikingreligie in Scandinavië gedurende eeuwen nog gedeeltelijk nog doorleefde na de aanname van het christendom door de verschillende Scandinavische koninkrijken. En ik bedoel dan niet de resten van de lagere mythologie, zoals het geloof in dwergen trollen enz., ik doel wel degelijk op het voortbestaan van minstens enkele goden door hun opname in een andere religie, die van de Samen. Pas in de loop van de 16^e, 17^de en 18 eeuw zouden deze natuurvolkeren effectief gekerstend worden.

Het gaat om de hemelgod en één van de centrale goden in het Samigeloof. Deze dondergod vertoont ongelooflijke overeenkomsten met Thor, de overeenkomsten zijn zo impressionant dat er ongetwijfeld sprake is van acculturalisatie. De onopgeloste vraag is tot op heden echter wie welk aspect van wie overnam.

De verschillende Sami volkeren aanbaden hun hemelgod onder verschillende namen, Tiermes, Aijeke (=groot vader of overgrootvader) wordt hij genoemd bij de Noordelijke stammen, in het zuiden sprak men eerder van Hora Galles of Thora Galles, en soms gewoon van Thoröm. Thora Galles of Hora Galles zou een afgeleide zijn van het Noorse Thor Karl, de kerel Thor, of goede oude Thor. Alleen al in deze naamgeving vinden we een vertrouwdheid terug, een familiariteit die we ook terugvinden in de Noorse Sagen met betrekking tot Thor. Thor is die goeie kerel waarmee je een pint kan gaan drinken, kan lachen en moppen mee kan tappen.

Maar daar stopt de gelijkenis niet. Horagalles wordt afgebeeld met één of 2 hamers (als het er 2 zijn is het een kleine en 1 grote, de ene dient dan om de donder en bliksem te creëren, de andere om hen weg te slaan voor ze teveel of ongewenste schade veroorzaken). Zijn beelden hebben een stalen spijker in hun hoofd, en  hebben vaak ook een stukje vuursteen in het hoofd verwerkt, net zoals Thor een stukje wetsteen in het zijne heeft. De sjamaan slaat met zijn vuurslag op deze spijker om een “bliksem” te creëren. Horagalles is niet alleen de god van donder en bliksem, maar ook van de regenboog, het weer in het algemeen en de oceanen. Net als Thor jaagt hij op trollen en kwade geesten, hij vernietigt ze met zijn bliksems afgeschoten via de regenboog, (in tegenstelling tot de Noordse mythologie is de regenboog geen brug maar een handboog) en de hij slaat hen het hoofd in met zijn hamer.
Horagalles heeft als echtgenote, Ravda. Ravda is een afgeleide van het oud-Noorse woord voor de lijsterbes. De lijsterbes was in de Noorse mythology de plant waaraan Thor zich vastklampte tijdens het oversteken van de Vimur rivier, zodat hij veilig de overkant kon bereiken. Een vaak gebruikte kenning voor de lijsterbesstruik was, “de redding van Thor” De eventuele band tussen de lijsterbes en Sif ontbreekt in de ons overleverde Noorse mythologie, hetgeen zeker niet hoeft te betekenen dat deze band niet bestond, maar deze blijkt dus wel te bestaan in de Sami mythologie.

Tenslotte maakt ook Haragalles deel uit van een triade net als Thor in de tempel van Upsala

Nog een laatste interessant vaststelling is dat de 2 hamers van Horagalles afgebeeld worden als een blauw kruis op de sjamanentrom van Porsanger (18^e eeuw). De gelijkenis met het hakenkruis is sprekend, en het hakenkruis gold in de middeleeuwen als de hamer van Thor en werd op gevels gekrast om het gebouw te beschermen tegen blikseminslag.

Moderne taalwetenschappers zijn het erover eens dat Horagalles een leenwoord is uit het Noors, maar men is er nog niet over eens of de oorspronkelijke Thorfiguur nu uit de Sami religie of de Noorse mythologie komt. Wat we wel met zekerheid weten is dat de Noors-Germaanse mythologie oorspronkelijk een andere benaming had voor haar dondergod, namelijk Fjörgynn, de vader of minnaar (afhankelijk van de lezing van Lokasenna) van Frigg.

Mijn Horagalles

Ik ben al enkele jaren bezig met de uitbouw van een eigen “Hof”, een openluchtheiligdom laten we maar zeggen, En ik wou een zo authentiek mogelijk, maar toch  origineel beeld van Thor. Ik had geen zin om nog een “ijzerenbaard” zittende Thor te maken en in de discussies te verzeilen of het nu wel of niet Thor voorstelt, dus zocht ik iets anders. Ik vond het toen ik een facsimile begon te lezen van “Cérémonies et coutumes religieuses de tous les peuples du monde (1723–43)” met een kopergravure van Bernard Picart. Deze kopergravure was een weergave van de verering  van Horagalles door de Sami. Het centrale beeld trof mij direct.

Later vond ik nog andere kopergravures op het internet, maar ze toonden allemaal hetzelfde principe, een paalgod (zoals die ook gedocumenteerd zijn uit Germaanse en slavische vindplaatsen ) doorboord door een hamersteel en met een stalen nagel in het hoofd.

Knotwilgen heb ik genoeg in mijn tuin, dus als ik het erg basic wou zou er geen probleem zijn, maar ik wilde iets verder gaan. Het hout kwam van een stronk die ik nog had liggen en waarschijnlijk al meer dan 10 jaar geleden gekapt heb . Met een dwarsbijl (dessel) werkte ik ruw de zijkanten af, waarna ik het nog even en erg oppervlakking bijschaafde. Ik wou immer een ruwe look behouden.
Ik  besloot het hoofd uit te werken in een mengeling van de de stijlen van de hoofden van de Nydamboot en de slee van het Oseberg schip. Een combinatie van de ruwe afwerking van de Nydamboot en de typische vikingelementen  zoals de uitpuilenden ogen, de baard en de neus.
Tenslotte wou ik geen monochrome houtlook. Ik koos ervoor de ogen karakter te geven door ze in te kleuren, en het haar van Thor knalorange in te kleuren, hetgeen mijn achtjarige zoon onmiddellijk deed schaterlachen en het beeld intussen de bijnaam “ Papa’s Thorretje” heeft opgeleverd. Ook dat is deel van de authentieke beleving, de bijna familiaire omgang met Thor, de mengeling van respect en humor die zo kenmerkend voor de Thorcultus.
De spijker is gemeed uit een stukje vijl dat ik nog ergens had liggen en is dus hoog in koolstofgehalte, hetgeen vuurslag mogelijk maakt. Achter in het hoofd zat reeds een gat uit een eerdere bewerking, voor een vroeger project. Dit heb ik beter afgewerkt, en de bedoeling is om daar later een mooi stukje silex van de kliffen van Moens Klint in te lijmen.
Dan de hamer. Ook hier wou ik iets speciaal doen, ik ben hobbysmid en mijn absoluut favoriete hamer is de bolhamer. Dus trok ik naar mijn draaibank en draaide een hamer met een bol aan elk uiteinde.

Dus hier is hij dan, “Papa’s Thorretje” of de “Thor van Eyeneerde”